พระยารัษฎานุประดิษฐ์มหิศรภักดี (คอซิมบี้ ณ ระนอง)...จังหวัดระนอง
พระยารัษฎานุประดิษฐ์ฯ เกิดเมื่อวันพุธ เดือนเมษายน ๒๔๐๐ เป็นบุตรชายคนสุดท้องพระยาดำรงสุจริตมหิศรภักดี (คอซู้เจียง) ต้นสกุล ณ ระนอง มารดา ชื่อ กิม เป็นสตรีสาวระนอง มีนามเดิมชื่อว่า ซิมบี้ แซ่คอ หรือ คอซิมบี้ เมื่อเจริญวัยบิดาส่งให้ไปเรียนที่ประเทศจีน ท่านจึงอ่านและเขียนภาษาไทยไม่ได้เพียงแต่เซ็นชื่อได้ แต่สามารถพูดได้ถึง ๙ ภาษา คือ จีน ๕ ภาษา ภาษาจีน ภาษาอังกฤษ ภาษาอินเดีย และภาษามลายู พระยารัษฎานุประดิษฐ์ เป็นผู้ที่มีประสบการสูงเพราะต้องติดตามบิดาไปตามเมืองต่างๆ ของประเทศจีน และได้เคยตามเสด็จไปยังมลายู อินโดนีเซีย และยุโรป ด้วย
พระยารัษฎานุประดิษฐ์ฯ เริ่มเข้ารับราชการเมื่ออายุ ๒๕ ปี เมื่อพระยารัตนเศรษฐี (คอซิมก๊อง) พี่ชาย คนโตของท่านได้รับโปรดเกล้าฯ ให้เป็นเจ้าเมืองระนองแทนบิดา ท่านได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์ พ.ศ. ๒๔๒๕ เป็นหลวงบริรักษ์โลหวิสัย ผู้ช่วยเจ้าเมืองระนอง พ.ศ. ๒๔๒๗ เป็นพระอัษฎงคตทิศรักษาเจ้าเมืองกระบุรี พ.ศ. ๒๔๓๓ เป็นพระยารัษฎานุประดิษฐ์ฯ เจ้าเมืองตรัง พ.ศ. ๒๔๕๖ ถึงแก่อนิจกรรม รวมรับราชการ ๓๑ ปี
ผลงานสำคัญของพระยารัษฎานุประดิษฐ์ฯ พระยารัษฎานุประดิษฐ์ฯได้อุทิศทั้งแรงกายและสติปัญญาสร้างสรรค์ความเจริญให้แกชาติบ้านเมืองตลอดระยะเวลาที่รับราชการ อันเป็นพื้นฐานให้นักปกครองรุ่นหลังให้เห็นถึงความเป็น นักปกครองที่มีทั้งคุณภาพและคุณธรรม ด้านการปกครอง การเป็นผู้เชี่ยวชาญในวิชาการปกครองเป็นได้ไม่ยาก แต่การปฏิบัติเพื่อเป็นนักปกครองนักปกครองที่ดีและมีประสิทธิภาพ เป็นสิ่งที่ไม่ง่ายเลย ต้องมีทั้ง "ศาสตร์" "และศิลป์" คือมีทั้งความรู้ ประสบการณ์ และความพอเหมาะซึงสอนกันไม่ได้ เพราะการใช้อำนาจมากไปก็เดือดร้อน ใช้น้อยไปก็ไม่ศักดิ์สิทธิ์ การรักษาความสงบเรียบร้อย สมัยนั้นชนบทไทยยังห่างไกลความเจริญ เนื่องจากการคมนาคมไม่สะดวกพวกมิจฉาชีพชอบหลบหนีคดีไปซ่องสุมอยู่ตามชนบท ทำลายความสงบสุขของประชาชนอยู่เสมอ พระยารัษฎานุประดิษฐ์ฯ จึงให้ความเข้มงวดในเรื่องนี้ติดต่อกันไปไม่หยุดหย่อยละเลย ระเบียบบังคับของทางราชการที่ยากต่อการปฏิบัติ ท่านก็เสนอให้ปรับปรุงแก้ไข ด้านการส่งเสริมอาชีพ ภารกิจหลักของนักปกครอง คือการส่งเสริมอาชีพให้ราษฎรมีความอยู่ดี กินดี แต่เนื่องมาจากผลผลิตทางการเกษตรของจังหวัดระนองไม่เพียงพอแก่การบริโภค จึงแก้ปัญหาด้วยความฉลาด สุขุม รอบคอบ ดังนี้ เงินทุน การตลาด ส่งเสริมการท่องเที่ยว ส่งเสริมการลงทุนการศึกษาและการศาสนา การวางผังเมือง การสาธารณสุข บุคลิกและการทำงาน บุคลิก เป็นคนรูปร่างใหญ่สง่าคล่องแคล่ว และพูดเสียงดังน่าเกรงถาม เชื่อมั่นในตัวเอง ขยัน ใฝ่รู้ มีความคิดริเริ่มซื่อสัตย์สุจริตเป็นคนผ่อนปรน มีเมตตาธรรม มีคุณสมบัติของสัตบุรุษ การใช้พระเดชและพระคุณ ใช้คนเหมาะกับงาน ติดตามงานสม่ำเสมอ ให้ประชาชนมีส่วนร่วม จริงใจต่อผู้ใต้บังคับบัญชา การครองตน การครองคน การครองงาน
พระยารัษฎานุประดิษฐ์ฯ เป็นบุคลที่มีความเหมาะสมอย่างยิ่งที่จะได้รับยกย่องเป็นนักปกครองตัวอย่าง เป็นเพชรน้ำหนึ่งของกระทรวงมหาดไทย เพราะวิธีการทำงานตลอดจนแนวคิดของท่านมีความทันสมัยอยู่เสมอ และสามารถนำมาประยุกต์ไดอย่างดีทุกเมื่อ
ที่มา:กรมศิลปากร. (2554). วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญา จังหวัดระนอง. กรุงเทพฯ: คุรุสภา.